نفت چیست؟ 0 تا 100

نفت (به انگلیسی petroleum / Oil) ماده ای مایع با غلظت بالا و به رنگ قهوه ای تیره ، سبز تیره و یا سیاه است. نفت خام در بخش های رسوبی پوسته زمین تشکیل می شود. نفت ترکیبی از هیدروکربن (هیدروژن + کربن) های متفاوت می باشد و دارای عناصر دیگری مانند گوگرد، اکسیژن، نیترژون است . نفت را به خاطر ارزش بالایی که داراست به نام طلای سیاه می شناسیم که جز سوخت های فسیلی دسته بندی می شود. نفت ماده ای تجدید ناپذیر است و باید در استخراج و استفاده آن هر چه بهینه تر و هوشمندانه تر عمل کنیم.

واژه نفت از کجا می آید؟

واژه نفت از زبان اوستایی (نپتا) منشا گرفته است. اعراب این ماده را نفتا می گویند و از زبان مادی ریشه گرفته اند. نفت در زبان فرانسه (Naphte) خوانده می شود که ریشه آن واژه یونانی ( Naphtha : روغن شرقی ) است.
نفت در زبان انگلیسی (petroleum) خوانده می شود که به معنی روغنی از سنگ است!

نفت در تاریخ

حدود 4500 سال پیش ، در بین النحرین (عراق امروزی) از دریاچه قیر مواد نفتی استخراج می کردند. بابلی ها، سومری ها، آشوری ها اقوامی بودند که از این مواد برای فعالیت های متفاوتی استفاده می کردند، مانند عایق سازی کشتی ها.
قدیمی ترین چاه نفت دنیا، رادیانس نام دارد. این چاه در زمان هخامنشیان و در ایران مورد استفاده قرار گرفته است. این چاه در زمان داریوش بزرگ و در نزدیکی شوش بهره برداری شده است.
هرودوت اینگونه نوشته است :
ایرانی ها به این روش از این چاه (رادیانس)، نفت، قیر و نمک استخراج می کردند. سطلی چرمی را به انتهای چوبی خمیده می بستند و نفت خام را از چاه استخراج می کردند. نفت خام بعد از گذر از سطل دیگری به 3 شکل در می آمده : قیر ، نمک ، نفت. آنها این نفت سوختی و سیاه رنگ را در مخازن نگهداری میکردند و به آن رادیانس می گفتند.
گزارش های مورخین دیگر درباره تاریخچه نفت :
ایرانی ها ماده ای شبیه قیر امروزی از نفت میساختند و برای آب بندی کشتی های نیرو دریایی هخامنشی استفاده می شده.
بهرام مهران (بهرام چوبین)، سردار ساسانی از ماده های نفتی برای ساخت جنگ افزار استفاده می کرده. بهرام چوبین از دیدگاهی اولین ژنرالی است که سلاح گرم را در نبرد هایش استفاده کرده است.
زکریای رازی نفت سفید را تولید کرده و از آن برای روشن نگه داشتن چراغ ها استفاده می کرده است.

نفت چگونه تشکیل می شود؟

نظریه های متفاوتی درباره چگونگی تشکیل نفت مطرح شده است که مورد قبول ترین آنها نظریه آلی است. این نظریه منشا نفت را موجودات آلی(پلانگتون ها) و گیاهان(اکثرا جلبک ها) در اقیانوس ها در نظر دارد.
به خاطر وجود نوع خاصی از لیپید های مشترک درون نفت و این موجودات، این نظریه اعتبار پیدا می کند.
اجساد جانوران و باقی مانده گیاهانی که قبل از پدید آمدن دایناسور ها در آب شور زندگی می کرده اند طی میلیون ها سال توسط گل و لای و رسوبات دفن شده اند و نفتی که امروزه میشناسیم را تشکیل داده اند. گرچه مطالعات اخیر نشان میدهد، نفت حتی از اجساد انسان ها به مقدار کم تشکیل می شود.
این باقی مانده ها و اجساد تحت فشار و دمای بسیار بالا، در شرایط نبود اکسیژن طی زمان های طولانی به نفت و گاز تبدیل شده اند و در حوضچه های نفتی تجمع کرده اند.

ترکیبات نفت

نفت خام ترکیبی از هیدروکربن های سبک تا سنگین است که شمال آلکلن ها، سیکلو آلکان ها و هیدروکربن های معطر متفاوتی است. مخزن های نفتی دارای باکتری های زنده هستند.
به دلیل شرایط مناطق، ترکیبات نفت هر منطقه متفاوت است. گروه های هیدروکربن با نسبت های گوناگون در مخازن نفتی یافت می شوند.
میانگین مقادیر و تغییرات غلظت مواد تشکیل دهنده نفت به شرح زیر است:
آلکان ها (پارافین ها): به صورت میانگین 30% از نفت خام را شامل میشوند. این مواد میتوانند 15% الی 60% وزن نفت خام را تشکیل دهند.
نفتن ها: میانگین 49% / تغییر غلظت 30% الی 60%
آروماتیک ها: میانگین 15% / تغییر غلظت 3% الی 30%
آسفالتیک ها: میانگین 6% / تغییر غلظت 6%
بعضی از ترکیبات هیدروکربنی نفت خام دارای اکسیژن، نیتروژن، گوگرد و مقادیر کمی از فلزات مانند آهن، نیکل، مس، و وانادیم هستند.

پالایش نفت

نفت خام به صورت مستقیم ماده آن چنان کاربردی نیست و باید توسط برج تقطیر در پالایشگاه های نفتی بر اساس اختلاف نقطه جوش جداسازی و پالایش شود.
برج های تقطیر نفتی دو نوع اند : 1) اتمسفری 2) خلا
نفت خام در برج های تقطیر حرارت داده میشود و نسبت به نقطه جوش اجزا نفت، بخارات نفتی به ترتیب در ارتفاعات متفاوت توسط سینی های برج تقطیر جمع آوری میشوند. بعد از جمع آوری بخارات توسط سینی ها، سرد میشوند و به صورت مایع در می آیند.

انواع نفت خام و تایین قیمت

ارزش گذاری نفت خام بر اساس 2 معیار وزن مخصوص و مقدار گوگرد انجام میگیرد.
نفت هایی با وزن مخصوص، چگالی و گرانروی پایین، نفت سبک خوانده می شوند.
نفت هایی با وزن مخصوص، چگالی و گرانروی بالا، نفت سنگین خوانده می شوند.
نفت هایی با گوگرد پایین نفت شیرین و نفت هایی با گوگرد بالا نفت ترش خوانده می شوند. معمولا میدان های جوان(میدان هایی با قدمت پایین) به دلیل پختگی کم سنگین تر هستند و مقدار گوگرد بالایی دارند.
استخراج ، جا به جایی و پالایش نفت سبک و شیرین ساده تر و کم هزینه تر از نفت سنگین و ترش است. نفت های سبک قیمت بالاتری دارند و برای پالایشگاه ها مواد اولیه بهتری هستند. شاخص های بین المللی تعیین قیمت نفت هم روی نفت سبک و شیرین طرح ریزی شده است! با اینکه میزان نفت سنگین و ترش در مخازن نفتی بسیار بیشتر نفت سبک و شیرین است.